Een Chinees at een vleermuis, een Italiaan reisde naar China en een Nederlander ging op wintersport en vierde toen carnaval. Toen het virus om zich heen had gegrepen, werden toeristen thuisreizigers. Blaise Pascal schreef al dat alle ellende van de mens voortkomt uit het feit dat hij niet in zijn studeerkamer kan blijven. Alleen dacht hij daarbij niet aan het gevaar van de buitenwereld, maar aan de bedreiging door onze eigen gedachten.
Nadat alle reisplannen naar China, Italië en Brabant zijn afgeblazen, trek ik mij terug in mijn eigen studeerkamer, de Pensées opengeslagen op schoot. Ik snap dankzij Pascal dat reizen, terrasbezoek of naar de bioscoop gaan slechts pogingen zijn om aan mijn eigen gedachten over sterfelijkheid te ontsnappen. Maar vermaak en afleiding zijn ver te zoeken nu thuisquarantaine en afgelaste reizen de thuisreis tot onze bestemming bestempelen. Nu het coronavirus de wereld over trekt, met in haar kielzog een onvoorstelbare hoeveelheid alarmerende gedachten, biedt Pascal bar weinig troost. De treurige denker legt slechts bloot waarom we lijden, en het lijkt hem oprecht te spijten dat wij stervelingen nu eenmaal vermaak nodig hebben. De vreugde van de studeerkamer deelt hij helaas niet met ons; hij spreekt slechts berustend over de beklagenswaardige mens die er niet in slaagt zijn rust daar te vinden. Eenmaal Pascal gelezen, rest niets anders dan somber beamen dat je inderdaad niet gelukkig wordt van een langdurig verblijf in je kamer.
Gelukkig zijn er ook mensen die hoop bieden aan de thuisreiziger. Maarten Biesheuvel schrijft in Reis door mijn kamer:
Ik ga niet reizen. Ik blijf rustig thuis op mijn studeerkamer. […] Wat doet het ertoe hoe groot het heelal is als mijn kamer voor mij al zo belangwekkend is? (p. 326)
Naast een uitgebreide collectie schilderijen en voorwerpen, elk met een eigen verhaal, bevinden zich in Maartens kamer onder meer een boekenkast en een oude, uit de universiteitsbibliotheek afkomstige studeerstoel.
De stoel heeft houten armsteunen en op een van die steunen heb ik een lamp vastgemaakt, waarvan het licht op mijn boek valt als ik op de stoel zit, voor het overige laat zij de hele kamer onverlicht. […] Honderden uren heb ik op die stoel doorgebracht […] maar ik vraag me af of iemand ooit zo gelukkig is geweest in dat ding als ik… […] De gelukkigste man die ik ooit heb ontmoet, ben ik zelf.
[...]
Wat een avonturen heb ik in die stoel meegemaakt. Ik heb gezeten in mijn stoel mijn vrouw bedrogen met een liefje; ik heb op olifanten gejaagd; ik heb de Russische maatschappij, zoals die in de negentiende eeuw was, tot in de puntjes leren kennen; ik heb er de avonturen gelezen van een rat, een pad, een das en een mol in een mensloos landschap; ik heb mijn broeder het eerstgeboorterecht verkocht; in die stoel ben ik naar de maan gevlogen, ben ik in tachtig dagen om de aarde gereisd; ik heb in die stoel opium gerookt en de gevolgen haast lijfelijk ervaren, het is kortom een wonderstoel. (p.339)
Zijn reisverslag gaat nog pagina's door. Ik kan iedere thuisreiziger aanraden zijn methode te volgen: neem plaats in je fijnste stoel, lees het verhaal van Biesheuvel en word een gelukkige thuisreiziger. Wat praktische tips uit Reis door mijn kamer: Lees boeken. Kijk naar de voorwerpen in je huis. Vertel de verhalen die erbij horen – over het oude kastje van oma en het schilderij van de bergbeklimmer, tot het blikken poppetje uit India en de Tibetaanse vlaggetjes. Wie niet zijn hele huis heeft leeg-ge-Marie-Kondoo'd, heeft een huis vol verhalen. Alles om ons af te leiden en vermaak te kunnen geven in tijden van ziekte, gevaar en sterfelijkheid.
Maar toch... Is de leunstoel werkelijk de plek van ons geluk? Voor Biesheuvel wel, maar Pascal schreef ook dat we het gevoel willen hebben dat er iets op het spel moet staan in ons vermaak. De 'ellendige mens' moet ergens een doel vinden waarover hij zich kan opwinden, waar hij een passie aan kan verbinden. Wanneer de literaire werelden ons gaan vervelen en de souvenirs genoeg zijn afgestoft, mogen we hopelijk weer de wereld in trekken om onszelf met een hernieuwde blik op de proef stellen. Tot het zover is: een behouden thuisreis gewenst! Blijf gezond!
Meer weten? Het verhaal van Maarten Biesheuvel is online te vinden, als leesversie – zie Reis door mijn kamer - of live voorgelezen door Maarten Biesheuvel zelf bij VPRO Ongehoord – Reis door mijn kamer. De 'Pensées' van Pascal zijn zowel in het Frans als in het Engels te vinden via Gutenberg.org. Bronvermelding afbeeldingen: Terracottaleger - Ricardo Rocha via Unsplash; Boekenkast - Danny via Unsplash; Pascal - via Wikimediacommons